حسابداری موسسات غیر انتفاعی : در این یادداشت قصد داریم تا در خصوص حسابداری موسسات غیر انتفاعی مطالبی اجمالی اما کاربردی را به مخاطبین خود ارائه دهیم ، اما پیش از آن کسب اطلاعاتی از ماهیت این مجموعه های ضروریست که در ابتدا به آن می پردازیم .
می دانیم که انتفاع – بر وزن افتعال – کلمه از مصدر نفع می باشد که معنای آن سود بردن و به معنای امروزی تر کسب درآمد می باشد . بدیهیست که اگر پیشوند “غیر” به این کلمه بچسبد ، معنای آن را منفی کرده و به غیر سود ده یا بدون منفعت تبدیل می کند . با استناد به همین استنتاج ساده دستور زبانی می توان پیش بینی کرد که موسسه غیر انتفاعی مجموعه ای است که در آن سودی عاید گردانندگانش نمی شود .
با مراجعه به تعاریف تخصصی تر باید بگوییم که یک سازمان غیرانتفاعی یا ناسودبر ، مراجعی رسمی ، قانونی و ثبت شده می باشند که بدون در اولویت قرار دادن کسب درآمد و سوددهی اقداماتشان ، در مسیر پدیده ای عام المنفعه گام برمی دارند . به عنوان مثال از مراکزی که در راستای حفاظت از محیط زیست فعالیت می کنند تا برخی مجموعه های ورزشی ، از مراکز خیریه گرفته که با ارائه خدمات بهداشتی یا آموزشی به کمک محرومان می شتابند تا برخی مجمع های مذهبی و عموم موسساتی که هدف از ثبتشان ایجاد یک شاکله و چارچوب برای تعریف روابط و ضوابط بین اعضایشان می باشد و نه چگونگی تقسیم درآمد ها ، موسسه غیر انتفاعی گفته می شود .
حسابداری موسسات غیر انتفاعی
همانطور که اشاره شد در اینجا فردی سود نمی کند و اگر فردی هم در آن ها مشغول به کار است یا به صورت داوطلبانه فعالیت می کند ، یا تحت قراردادی مشخص فعال است و یا به عنوان یک عضو اجرایی یا کارمند ، از عواید مجموعه حقوق مشخصی دریافت می کند ؛ در نتیجه قانونی هم برای نحوه تقسیم سود وجود نداشته و عملاً در اساسنامه آن ها نیز افرادی به عنوان سهام دار معرفی نشده اند .
با توجه به این شرایط ، نحوه رسیدگی به حساب های مجموعه ای که ورودی مشخصی داشته اما خروجی آن در قالب سود به اعضای هیئت مدیره یا امنا پرداخت نمی شود مستلزم استفاده از تکنیک های خاصی از حسابداریست که آن را حسابداری موسسات غیر انتفاعی می نامیم .
در خصوص حسابداری موسسات غیر انتفاعی یا NPO ها (NPO مخفف Non-profit organization بوده و با NGO یا Non governmental Organization یا سازمان های مردم نهاد هستند نباید اشتباه گرفته شود ) باید گفت که این مجموعه همانند همه شرکت ، سازمان و اداراتی که به صورت انتفاعی و با نیت کسب سود بیشتر کار می کنند ، دارای فعالیت های اقتصادی می باشند ، پس در کلیات حسابداری شرکت ها – به جز مواردی مانند امور مالیاتشان که معاف هستند ؛ مثلاً همه مراکز آموزشی غیر انتفاعی از مهدکودک تا دانشگاه که در مناطق کمتر توسعه یافته و محروم فعال بوده و زیر نظر مراجع قانونی فعالیت می کنند ، مؤسسات نگهداری معلولین ذهنی و حركتی و حتی باشگاههای ورزشی که صرفاً با مجوز وزارت ورزش و جوانان به سرویس دهی مشغولند ، از مالیات معاف هستند – تفاوتی وجود ندارد .
به همین منظور در حسابداری موسسات غیر انتفاعی ، حسابدار موظف است تا شماره حساب ، صندوق ، تنخواه و سامانه جامعی برای جریان پول تعریف نماید ، چرا که این مجموعه دارای ورودی هایی بوده – مثلاً شهریه ای که یک مدرسه دریافت می کند و یا کمک هزینه ای که یک موسسه خیریه از مردم جمع آوری می کند – و بالطبع مخارجی هم در ورای آن دارند ( که در همین موارد می توان به حقوق معلمان ، هزینه های زیر ساختی مدرسه یا هزینه های برپایی جشن های نیکوکاری اشاره کرد ) .
تعریف ورودی به تفکیک هر سال مالی ، ثبت دریافت های نقدی یا پیش دریافت ها ، صدور یا ابطال چک و کلیه امور بده و بستانکاری ، تعریف تقسیط در این سامانه ، امکان استرداد چک به ارباب رجوع و بالعکس ، تعریف مقدمات انبارگردانی ، گزارش دهی مستمر از موجودی های انبار ، مشاهده ، بررسی ، مرتب سازی ، جایگزینی و ادغام اسناد ، تعریف حساب های کل و معین مجموعه غیر انتفاعی ، توانایی ایجاد اسناد افتتاحیه ، اختتامیه و بستن حساب های موقت و دائم سال مالی از جمله اقداماتیست که یک شرکت حسابداری قادر به اعمال آن ها در حسابداری موسسات غیر انتفاعی می باشد .
گذشته از این موارد تهیه لیستی از کارمندان و افراد حقوق بگیر مجموعه ، ثبت قرارداد هریک از آنان ، نگارش قرارداد هریک ، تعریف پرداختی و اضافه کاری ایشان و همچنین ارائه فیش حقوقی هریک از کارمندان از دیگر خدمات حسابداری می باشد که چنانچه در آن کم کاری شده یا به درستی انجام نپذیرد ، ممکن است در اثر مشکلاتی که کارمندی سودجو یا ناراضی به وجود می آورد ، علاوه بر بر هم خوردن تمرکز مدیریت مجموعه – به ویژه در مجموعه های کوچکتر – و دور شدن از اهداف اصلی این موسسه ، هزینه ای هم صرف بر طرف شدن این مشکل قانونی – مثلاً جلب رضایت شاکی – کند که باعث می شود تا بودجه ای که در حالت عادی به سختی به دست آمده است ، صرف حل مشکلی شود که به دلیل عدم برپایی حسابداری موسسات غیر انتفاعی به صورت استاندارد و مشخص پدید آمده است .
نهایتاً لازم به ذکر است که ثبت اموال و مدیریت آن ها ، تهیه گزارش و تراز چهار ستونی ، تهیه گزارش روزانه ، ترازنامه و همچنین تراز سود و زیان ، ارائه صورتحسابی جامع به مشتری ، ارباب رجوع و مراجعین ، تهیه لیستی از بدهکاران و بستانکاران ، نظارت کامل و دقیق به تراکنش های مختلف با درج جزئیات آن ها و رسیدگی به امور مالیات و بیمه از دیگر وظایف حسابدار مذکور است که باید به آن بپردازد .
همانطور که دیدیم ، بسیاری از این اقدامات شرح وظایفی جدید و ناآشنا نبوده و در سایر مجموعه های انتفاعی نیز مورد استفاده قرار می گرفتند ، اما توجه به عدم وجود سهام دار نکته مهمیست که در این راه باید بدان توجه شود .
نظری وجود ندارد