مالیات اسلامی

مالیات اسلامی : ساختار فعلی که در مالیات اسلامی در کشور وجود دارد ، باعث ایجاد ناهماهنگی در اجرای این گونه از عوارض شده است . بی‌نظمی هایی چون پرداخت های چندگانه و موازی توسط مردم ، مخارج موازی و غیر هماهنگ دولت و مراجع تقلید ، کم‌توجهی برخی از مردم در پرداخت مالیات و وجوه شرعی ، بی‌توجهی به دو مالیات مهم اسلام یعنی زکات و خمس و نقش آن ها در تأمین بودجه کشور در قطع وابستگی به درآمد های نفتی و درنهایت غفلت نسبت به ظرفیت های فرهنگی جامعه در فرار های مالیاتی و یا کوتاهی در پرداخت آن .

مالیات اسلامی

در واقع علت اصلی این ناهماهنگی‌ها مربوط به نظام مالیات های اسلامی و متعارف کنونی بر می گردد که از قبل انقلاب به ارث رسیده است و تغییر چندانی در آن تاکنون صورت نگرفته است . بعد از پیروزی انقلاب و تحقق حاکمیت اسلام در کشور ، به همراه در تغییر نگرش نسبت به امور کشورداری و حکومتی ، انتظارات به حقی ایجاد شد که لزوم تحقق یافتن اهداف و مبانی اسلام را در تمامی زمینه ها به خصوص در ایجاد نظام اقتصادی را خواستار بود . به این منظور جریان اصلاحی شکل گرفت تا بتواند نظامی را ایجاد کند که با استفاده از مبانی و جهت گیری اسلامی و در عین حال مطابق با ساختار فرهنگی و اجتماعی کشور باشد . جریان مذکور در بعضی حوزه ها همچون بانکداری ، بنا به دلایل خاصی با سرعت و شتاب بیشتری پیش رفت ، اما برخلاف سابقه طولانی موجود در پرداخت های عبادی ، حکومتی و تکلیفی چون خمس ، زکات ، جزیه و خراج در تاریخ اسلام ، به نظر می رسید که برخی از دلایل مانع از این شده تا حساسیتی را که مسئولین برای اصلاح امور بانکی و خدمات آن ها بعد از انقلاب بخرج دادند ، در مورد مالیات ها نیز اعمال کنند .

می توان گفت که هیچ مالیات اسلامی در این سال ها جدا از نرخ ، شکل و پایه ای که بر آن ها وضع می شوند مورد اصلاح و تعدیل قرار نگرفته است . به این منظور در ادامه متن برخی از انواع مالیات اسلامی را معرفی خواهیم کرد تا فعالان اقتصادی ، شرکت ها ، مؤسسات ، افراد دخیل در حسابداری شرکت ها و خدمات حسابداری که بیشتر با مالیات ها سروکار دارند و حتی اشخاص عادی با اهمیت این نوع از مالیات ها بیشتر آشنا شوند .

دین اسلام برای توزیع مجدد درآمد ها و ثروت ها از دو نوع سایت استفاده می کند : سیاست های تکلیفی و سیاست های تشویقی . سیاست های تکلیفی شامل خمس ، زکات مال ، فطریه ، کفاره های مالی و سیاست های تشویقی چون صرف کردن اموال در امور خیر و در راه خدا ، به‌ویژه تأمین نیازهای نیازمندان می باشد . به همین منظور سیاست های تکلیفی (مالیات) خود را بر دو نوع ثابت و متغیر قرار داده است . مالیات های ثابت شامل زکات ، خمس ، جزیه و خراج و مالیات های متغیر شامل عوارضی هستند که در شرایط خاص و با توجه به وضع کشور و بر اساس نظر حاکمیت شرع وضع می شوند.

زکات

زکات این مالیات اسلامی بر دو نوع است ، زکات اموال و زکات فطریه . زکات اموال به صورت سالانه و بر برخی از اموال وضع می شود که عبارتند از گندم ، جو ، کشمش و خرما در غلات ، گاو ، گوسفند و شتر در میان حیوانات و طلا و نقره در میان جواهرات . دین اسلام علاوه بر اینکه میزان این مالیات ها را به طور دقیق مشخص تعیین نموده است موارد مصرف را نیز در آن ها کاملاً مشخص است . این مبالغ باید در مورد فقرا و مساکین ، عاملان یا مأموران زکات ، ایجاد الفت بین قلوب مسلمانان ، آزادگی بردگان ، بدهکاران ، در راه خدا و برای در راه ماندگان به مصرف برسد . زکات فطریه نیز با این صورت است که هر فردی که عاقل ، بالغ و هوشیار ، فقیر و بنده کسی نباشد موظف است در غروب آفتاب شب عید فطر برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند ، به ازای هر نفر یک صاع گندم تقریباً نزدیک به سه کیلو و یا معادل ارزش ریالی آن را طبق نظر مراجع تقلید به عنوان زکات به افراد مستحق بدهد .

خمس

خمس از جمله مالیات های ثابت اسلامی است که میزان و موارد اعمال آن همواره ثابت و مشخص است . در این مالیات معادل یک پنجم برخی از اموال افراد درصورتی که شرایط لازم را دریافت کند مشمول مالیات خواهد شد . خمس به منفعت کسب ، معدن ، گنج ، مال حلال مخلوط با حرام ، جواهرات بدست آمده ناشی از غواصی در دریا ، غنیمت های جنگی و زمینی که کافر ذمّی از مسلمان بگیرد تعلق خواهد گرفت . خمس در اسلام بر شش مورد وضع می شود و موارد مصرف آن نیز در ۶ مورد است . سهمی برای خدا ، سهمی برای رسول خدا و ذی القربی و سه سهم برای یتیم ، مسکین و در راه ماندگان .

جزیه

این نوع مالیات از اهل کتاب ساکن سرزمین های اسلامی و از کفاری که در پناه دولت اسلام زندگی می کنند گرفته می شود . این مالیات در برابر حفظ جان و مال این افراد از آن ها اخذ می شود . جزیه می تواند هم به صورت سرانه وضع شود و هم می تواند تحت عنوان مالیاتی بر زمین‌های تحت تسلط آن ها وضع گردد . در هر صورت مقدار جزیه تنها با حکم حاکم اسلامی تعیین می شود .

خراج

مهم ترین مالیات اسلام در طول تاریخ خراج است که بر زمین های که توسط مسلمانان از غیر مسلمانان فتح می شد اعمال می گشت . این اراضی به مالکیت دولت در می آمدند و حکومت با در اختیار گذاشتن آن ها به افراد از آن ها مالیات دریافت می کرد . میزان این مالیات با حاصلخیزی و نوع محصول کشت شده تناسب داشته است .

مالیات های متغیر

این نوع از مالیات ها در موارد و شرایط خاص وضع می شوند و مقدار آن ها ثابت نیست ، چرا که بر اساس مصلحتی تعیین می شوند که حاکم شرع در نظر دارد و یا به منظور تأمین هزینه های ضروری . از آن ها تحت عنوان مالیات حکومتی نیز نام می برند و سهم آن ها در تأمین مخارج دولت پایین است . برای نمونه می توان از زکات مال‌التجاره در زمان پیامبر (ص) و وضع مالیات بر اسب ها در زمان حضرت علی (ع) نام برد .