مبناهای حسابداری

مبناهای حسابداری: مبناهای حسابداری به این نکته تأکید دارند که درآمد ها و مخارج را در چه زمانی باید شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت کنیم ، به عبارت دیگر یعنی استفاده از یکی از شیوه های زیر به منظور کشف ، ثبت و ضبط درآمدها و هزینه ها در دفاتر مالی .

مبناهای حسابداری

• شناسایی درآمدها و هزینه ها در زمان دریافت وجه عایدی ها یا پرداخت مبالغ مخارج
• شناسایی و ثبت هزینه ها و درآمد ها در زمان تحقق آن ها ، صرف نظر از اینکه وجوه مربوط به درآمد ها دریافت و برای هزینه ها پرداخت شود
• شناسایی و ثبت درآمدها در هنگام دریافت وجه نقد بدون توجه به زمان تحقق یافتن درآمد ها یا شناسایی و ثبت هزینه ها در زمان ایجاد هزینه بدون توجه زمان پرداخت مبالغ مربوط به آن

صاحب نظران مبنا های حسابداری را به پنج دسته تقسیم کرده اند : حسابداری نقدی ، حسابداری نقدی تعدیل شده ، حسابداری تعهدی ، نیمه تعهدی و حسابداری تعهدی تعدیل شده

حسابداری نقدی

با استفاده از این مبنا درآمدها در سال مالی که وجه آن ها دریافت شود و هزینه ها در سالی که مبالغ مربوط به آن ها پرداخت شود شناسایی و در حساب ها ثبت می شوند .گزارش های مالی که با مبنای نقد تهیه می شود به طور معمول فاقد حساب های دریافتنی و پرداختنی هستند . اموال خریداری شده نیز ممکن است به جای اینکه به حساب دارایی های ثابت منظور شود ، در هنگام خرید مستقیماً به حساب هزینه ها ثبت شوند ، ولی سرمایه گذاری ها و بدهی های بلند مدت که ناشی از فعالیت مالی نقدی باشند ، به طور معمول در ترازنامه ثبت می شوند . در این روش سرمایه گذاری ها و اوراق بهادار خریداری شده به صورت نقد ، به بهای تمام شده ثبت می شوند ولی در ترازنامه بهای واقعی یا ارزش بازاری آن ها را داخل پرانتز و در کنار بهای تمام شده نشان می دهند .

حسابداری تعهدی

در این روش درآمدها در سال انجام خدمات یا فروش کالا ها و هزینه ها در سالی که کالا ها و یا خدماتی که دریافت آن ها برای شرکت یا فرد ایجاد تعهد در پرداخت می کند ، شناسایی و ثبت می شوند . این مبنای حسابداری در شرکت های بازرگانی به خاطر رعایت اصل اختصاص هزینه های هر دوره مالی به درآمد های همان دوره ، در تعیین سود و زیان همان سال مورد استفاده قرار می گیرد . استفاده از روش حسابداری تعهدی می تواند نتایجی چون افتتاح حساب های هزینه های معوق، پیش دریافت ها ، پیش پرداخت ها و همچنین منظور کردن موجودی کالای پایان دوره به حساب دارایی ها داشته باشد .

مزایای مبناهای حسابداری تعهدی

استفاده از این روش برای مشخص نمودن بهای تمام شده کلیه فعالیت های یک شرکت و یا موسسه دولتی و خصوصی در قالب بودجه مشخص کاملاً ضروری است .

کنترل کامل روی درآمدها ، منابع تأمین اعتبار مالی و تمامی هزینه ها و پرداخت های شرکت ها تنها در صورتی امکان پذیر است که از این شیوه حسابداری استفاده شود .

این شیوه در تهیه صورت های مالی توسط شرکت حسابداری یا حسابداران ،اطلاعات کامل‌تری را برای مدیران در شرکت های خصوصی یا برای روسای قوای نظارتی در بخش دولتی ، جهت نظارت بر عملکرد مجموعه های خود در اختیار آن ها قرار می دهد .

استفاده از این مبنا در تهیه صورت های مالی باعث می شود تا اطلاعات و گزارش های دقیق و کامل‌تری جهت تصمیم گیری در اختیار مدیران قرار گیرد .

شایان ذکر است که در برخی از سازمان های دولتی انتفاعی و یا حساب های جدا ، شناسایی درآمدها و هزینه‌ ها و اختصاص آن‌ها به یک دوره مالی تنها با استفاده از حسابداری تعهدی امکان پذیر خواهد بود .

حسابداری نیمه تعهدی

این نوع از حسابداری کمی با حسابداری تعهدی متفاوت است ، چرا که در آن برای ثبت درآمدها تنها از مبنای نقدی و برای گزارش دهی هزینه ها از مبنای تعهدی استفاده می کنند . به عبارت دیگر در این شیوه درآمدها و هزینه ای که در هر دوره عملاً دریافت یا پرداخت شده‌اند در حساب های همان دوره مالی ثبت می شود .

برای استفاده از حسابداری نیمه تعهدی مخصوصاً در شرکت های دولتی دلایل بسیاری را ذکر نموده اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

استفاده از این روش در حسابداری در ثبت هزینه ها به منظور داشتن کنترل جامعه بر روی آن‌ها به مراتب از به کارگیری آن در مورد درآمدها مهم‌تر است . از آنجا که همیشه احتمال عدم دریافت بخشی از درآمدها و عوارض دریافت مالیات ها وجود دارد ، بنابر اصل احتیاط استفاده از این روش در مورد آن‌ها ضروری است .

مبناهای حسابداری تعهدي تعديل شده

در این شیوه از حسابداری ثبت درآمدها ، هزینه ها و سایر حساب ها در دوره مالی انجام می گیرد که در آن دوره درآمدها ، آماده در دسترس و قابل اندازه گیری باشند . منظور از در دسترس بودن درآمدها این است که ، آن‌ها در دوره مالی جاری و یا اندکی پس از آن قابل دریافت باشند ، به گونه ای که بتوان تعهدات سال مالی کنونی را از محل این درآمدها پرداخت کرد . قابل ذکر است که این نوع حسابداری نیز از مبنای تعهدی برای ثبت هزینه ها استفاده می کند . استفاده از حسابداری تعدیل شده در سازمان های دولتی که براساس قوانین و مستندات موجود در آن ها ، تشخیص قطعی مالیات های دریافتی و درآمد ها قبل از دریافت وجوه آن‌ها امکان پذیر است ، به طور گسترده استفاده می شود .

مبناهای حسابداری نقدی تعدیل شده

در این شیوه از حسابداری شناسایی و ثبت درآمد ها در دوره دریافت وجوه نقد مربوط به آن‌ها و ثبت و شناسایی هزینه ها تنها در صورت وجود دو شرط ایجاد تعهد و انجام پرداخت است . وجود این دو شرط مشکلاتی را برای شناسایی دقیق هزینه ها و تفکیک آن‌ها از سایر پرداخت هایی که در شرکت ها صورت می گیرد ایجاد کرده است ، چرا که هر پرداختی را نمی‌توان به عنوان هزینه در نظر گرفت . برای مثال در قانون محاسبات عمومی کشور چهار نوع پرداخت را در نظر گرفتند و هر کدام از آن دارای چارچوب و تعریف مشخصی می باشند که آن‌ها را از یکدیگر مجزا نموده است . بنابراین در نظام مالی کشور که پرداخت ها از یکدیگر تفکیک شده اند استفاده از مبنای حسابداری نقدی کامل از لحاظ قانونی توجیهی ندارد ، به همین خاطر آن را مقداری اصلاح کرده اند تا بتوان متناسب با تعریف قانونی هزینه‌ها از آن استفاده نمود .